Wczesna stymulacja neurologiczna

 

WCZESNA STYMULACJA NEUROLOGICZNA SZCZENIĄT



Tak, wiem…. Tytuł tego artykułu może wywołać różne reakcje; „znowu coś wymyślili”, „eksperymenty na szczeniętach – to nie dla mnie”, etc, etc. Dlatego właśnie zdecydowałam się na napisanie kilku zdań na ten właśnie temat. Chciałabym pokazać, że tak naprawdę każdy dobry hodowca, mający na względzie jak najlepszą przyszłość powoływanych przez siebie do życia szczeniąt, ich socjalizację oraz zadowolenie przyszłych właścicieli, wykonuje te czynności instynktownie. Postaram się tutaj pokazać, że świadome i uporządkowane czynności, które nie zajmują zbyt wiele czasu, sprawią, że szczenięta opuszczające naszą hodowlę będą wyjątkowe a ich właściciele szczęśliwi.
W każdym z nas, gdy widzimy malutkiego pieska, malutką puchatą kulkę budzą się tylko te najpiękniejsze emocje. Chcemy wziąć go na ręce, przytulić, bawić się z nim. Nie myślimy wówczas o tym, jak to się stało, że takie malutkie zwierzątko nie czuje przed nami lęku, jest ufne i radosne. Nie myślimy o tym, że na takie zachowanie szczenięcia składa się bardzo wiele czynników, począwszy od trafnego skojarzenia rodziców – i to nie tylko pod względem eksterieru ale i psychiki, poprzez wychowanie stada i pracę hodowcy. Każdy z nas ma w głębi duszy obraz idealnego psa; bez względu na rasę, chcemy aby był otwarty, mądry, posłuszny, zdyscyplinowany, rozumiał w lot nie tylko nasze polecenia ale i myśli, przynosił nam radość, satysfakcję i dumę. Nasz ukochany pies towarzyszy nam nie tylko w domu, będąc członkiem naszej ludzkiej rodziny ale i na wystawach; choć możemy spróbować najrozmaitszych konkurencji o mniej lub bardziej sportowym charakterze; Konkurs Młodego Prezentera, Agility, Flyball, Posłuszeństwo, Taniec z psem, Bieg z psem, Canicross, Bikejoring, Skijoring, Dogtrekking, Weightpulling i wiele innych. Wachlarz możliwości jest nieograniczony. Ale do tego wszystkiego potrzebujemy psa….. no właśnie, jakiego?


Ale może przed przejściem do sedna sprawy kilka słów wstępu….

Zacznę od przytoczenia często powtarzanej legendy, opisującej ten szczególny związek człowieka i psa.

„ Pewnego dnia Bóg zawołał zwierzęta z pól i powiedział:

Oto człowiek stworzony na moje podobieństwo. Dlatego kochajcie go. Macie go bronić w puszczy, strzec jego stada, pilnować jego dzieci, towarzyszyć mu dokądkolwiek pójdzie. Macie być jego sprzymierzeńcami, jego niewolnikami i jego towarzyszami. W tym celu – powiedział Bóg – daruję Wam wszystkie instynkty jakich nie mają inne zwierzęta: ufność, poświęcenie i wyrozumiałość większe niż u człowieka. Aby nie umniejszać waszej lojalności, czynię Was ślepymi na ludzkie wady. Aby nie umniejszać waszej wyrozumiałości pozbawione jesteście możliwości mówienia. Niech z winy języka nie zostanie rozerwana więź silniejsza od więzi człowieka z jakimkolwiek innym zwierzęciem lub nawet z innym człowiekiem. Przemawiajcie do swego Pana tylko rozumem i wiernymi oczami. Chodźcie u jego boku, śpijcie na jego progu, szukajcie dla niego pożywienia, odstraszajcie jego wrogów, dźwigajcie jego ciężary, dzielcie jego nieszczęścia, kochajcie go i pocieszajcie go. A w zamian za to człowiek zapewni wam jedzenie, dach nad głowa i okaże przywiązanie. Więc milczcie i bądźcie przyjaciółmi człowieka. Prowadźcie go przez niebezpieczeństwa drogą do ziemi, którą mu obiecałem. To będzie wasze przeznaczenie i wasza nieśmiertelność. Tak rzekła Pan. A pies posłuchał i był zadowolony.”

 

Chociaż przez wieki naszego istnienia wiele zwierząt służyło ludziom, tylko jedno czyni to z wyboru. Tylko jedno zwierzę gotowe jest porzucić swój gatunek by iść z nami. Pies zawsze był i jest przyjacielem najlepszym człowieka a człowiek - niestety - tylko czasem jest przyjacielem psa. Kynolodzy i archeolodzy znaleźli dowody więzi ludzi i psów, pochodzące z czasów początków homo sapiens. Psy pomagały myśliwym, pasterzom i wojownikom. Były strażnikami domostw i zwierzętami pociągowymi.

To niesamowite zwierzę ma wrodzoną zdolność kochania i służenia swojemu stadu lub rodzinie. Chociaż protoplaści psów i ludzi byli z pewnością mniej sentymentalni, niż głosiły to późniejsze legendy, pies był pierwszym zwierzęciem, z którym człowiek związał swój los.
Niepodważalnym faktem jest to, że pies zajmuje szczególne miejsce wśród zwierząt domowych. Dla wielu z nas jest on przyjacielem, członkiem rodziny. Jednak źle poprowadzony, wychowany może stać się prawdziwym utrapieniem, źródłem ustawicznych kłopotów, a nawet zagrożeniem. I tu ważne zadanie dla hodowców. Żeby prawidłowo wychować psa, musimy znać podstawy i motywy jego zachowań oraz okresy rozwoju szczenięcia i ich okresów krytycznych. O ile rozwój zachowania szczenięcia w okresie prenatalnym jest zasadniczo poza kontrolą hodowcy czy opiekuna, o tyle w okresie postnatalnym właściwe postępowanie i stworzenie odpowiednich warunków środowiskowych w poszczególnych fazach rozwoju ma ogromne znaczenie dla jego prawidłowego funkcjonowania jako psa rodzinnego, jak również pełnienia przez niego wszelkiego rodzaju funkcji użytkowych. Zachowanie psa jest determinowane przez wiele różnych niezależnych, lecz współdziałających ze sobą czynników natury biologicznej. Wywodzą się one z wcześniejszych doświadczeń psa. Choć psy są biologicznie przygotowane do rozwoju w określony i specyficzny dla nich sposób, wytworzenia określonego zespołu możliwych cech i wzorców zachowania się, ekspresja tych tendencji jest jednak zmienna i uzależniona od tego, czego się pies w ciągu życia nauczy. Ta zmienność adaptacyjna zawiera się w pewnych ramach i jest ograniczona poprzez wrodzone uwarunkowania. Przedstawiając to troszkę inaczej, behawior – pojęcie w psychologii określające zachowanie się zwierząt - kształtowany jest nie tylko przez predyspozycje genetyczne i ekspresję genów, ale również poprzez wpływ doświadczeń, jakie spotykają psa w ciągu jego życia. Jedyny w swoim rodzaju, niepowtarzalny charakter - czyli zespół zachowań typowych dla danego osobnika - psa jest swego rodzaju wypadkową jego wrodzonych możliwości, a więc genotypu, i wpływu środowiska, w którym się wychowuje i przebywa. Czynniki środowiskowe mogą wywierać korzystny lub wręcz odwrotnie destrukcyjny wpływ na prawidłowe ukształtowanie się zachowań psa. Podsumowując więc: to w jakim stopniu dobry charakter uwidoczni się u psów o korzystnych predyspozycjach genetycznych, zależy w dużym stopniu od socjalizacji i od wychowania oraz warunków bytowych.



Szczenięta rodzą się zawsze ślepe i głuche. Małe szczenię od najwcześniejszego dzieciństwa uczy się życia w grupie, wśród rodzeństwa a rolę przewodnika odgrywa matka. To ona zapewnia pokarm, ciepło i bezpieczeństwo oraz uczy szczenięta dyscypliny. Gdy tylko maluchy otworzą oczy i zaczynają poruszać się po swoim gnieździe, uczą się zabawy – między sobą i matką. Ta uczy ich prawidłowych zachowań społecznych i przygotowuje je w ten sposób do przyszłego życia. W przyszłości ich pozycja zależała będzie od tego, jak potrafią porozumiewać się i odczytywać sygnały przekazywane przez inne psy. Jest to niezwykle ważny okres ponieważ pewnych zachowań szczenię może nauczyć się tylko w tym wieku a nie później i tylko od matki i stada, w którym dorasta.




Rozróżniamy następujące fazy rozwoju szczenięcia / nie będę ich tutaj dokładnie opisywała, bo nie to jest celem mojego artykułu, przytaczam je jedynie dla celów poglądowych/:
- faza wegetatywna (neonatalna) - od urodzenia do 14 dnia życia, rozwijają się zmysły szczeniąt /ten okres jest ważny dla naszej stymulacji/
- faza przejściowa – 3 tydzień – obserwujemy pierwsze kontakty szczeniąt między sobą. Maluchy zaczynają widzieć, otwiera się przewód słuchowy, rozwija się zmysł węchu i dotyku. Szczeniętom wyrastają pierwsze mleczne zęby. Rozpoczynają się pierwsze „wycieczki” w najbliższe otoczenie legowiska. Do 20 dnia życia znają tylko to miejsce. Podejmują nieudolne zabawy ze sobą. Nie odczuwają lęku przed obcymi przedmiotami. Szczenięta widzą i chodzą, już nie pełzają.
- faza wpajania skojarzeń: 4 – 7 tygodni. Szczenięta opuszczają kojec porodowy. Na niby uczą się techniki walki i korzystania ze swoich zębów. W tej fazie matka uczy szczenięta porządku. Pierwsze kontakty z innymi członkami psiego stada.
- faza socjfazalizacji : 8 – 12 tygodni. Szczenięta nawiązują kontakt z innymi psami i człowiekiem
- faza tworzenia się podporządkowania – 13 – 18 tygodni W czwartym miesiącu życia szczenię jest świadome swoich możliwości fizycznych, a w części nawet psychicznych.
- faza tworzenia się instynktu hierarchii sfory – 5 – 6 miesięcy.
- faza dojrzewania płciowego – od 7 miesiąca do rozmnażania



Wczesna Stymulacja Neurologiczna / Early Neurological Stimulation

Dlaczego tak wcześnie?

 

Wczesną stymulację neurologiczną przeprowadza się między 3 a 16 dniem życia szczeniąt. W tym okresie następuje gwałtowny rozwój układu nerwowego, a przeprowadzone ćwiczenia dają szansę doświadczenia niewielkiej dawki stresów w postaci bodźców, jakich szczenięta nie są w stanie doświadczyć w naturalnych warunkach. Ćwiczenia te pobudzają układ nerwowy, co skutkuje szybszym rozwojem szczeniąt. Zaobserwowano również poprawę funkcjonowania naczyń serca, wzmocnienie układu krążenia, wzmocnienie gruczołów wydzielających adrenalinę, zwiększoną odporność na stres, większą odporność na choroby.

Dzięki badaniom wiemy, że w pierwszych dniach i tygodniach życia niedojrzały organizm psa jest szczególnie podatny i wrażliwy na pewną ograniczoną klasę bodźców.
Psie noworodki pod kilkoma względami różnią się od dorosłych psów. Tak jak już pisałam wcześniej, po urodzeniu maluchy są ślepe, a ich przewód pokarmowy wymaga regularnej stymulacji przez matkę, która wylizując brzuszki szczeniąt pobudza trawienie i wypróżnianie. W ciągu pierwszych dwóch tygodni życia psi noworodek ma zdolność odbierania wrażeń węchowych, potrafi ssać i pełzać. Przed kilka pierwszych dni temperatura jego ciała jest podtrzymywana przez bliskość matki i rodzeństwa. Jak wykazały badania, mimo takiej niedojrzałości i związanych z nią ograniczeń, szczenięta w tym wieku są szczególnie wrażliwe na bodźce dotykowe, termiczne i ruchowe. Wnikliwe obserwacje potwierdziły, że istnieje specyficzny okres między trzecim a szesnastym dniem życia szczenięcia, w którym neurologiczna stymulacja pozwala na osiągnięcie optymalnych rezultatów.
W tym właśnie czasie - między 3 a 16 dniem życia - następuje gwałtowny rozwój układu nerwowego i dlatego w tym okresie pewne bodźce mają duży wpływ i szczególne znaczenie dla dalszego rozwoju.

 

Podstawowe zasady przeprowadzania stymulacji:

Program stymulacji to 5 prostych ćwiczeń; każde ćwiczenie trwa od 3 do 5 sekund, przy czym im młodsze szczenię, tym krócej można poddawać je stymulacji na dany bodziec (np. w okresie od 3 do 10 dnia- każde ćwiczenie po 3 sekundy, od 10 dnia do 16 po 5 sekund każde ćwiczenie)
Ćwiczenia przeprowadza się raz dziennie najlepiej wtedy, gdy szczenięta są w fazie aktywności, tuż po przebudzeniu mogą stresować się bardziej-a nie o to nam przecież chodzi.
Na czas ćwiczeń dobrze jest wyjąc wszystkie szczenięta i przełożyć np. do koszyka, po kolei wyciągać szczenięta, poddawać ćwiczeniom i tuż po nich wkładać do kojca- od razu do matczynego sutka pełnego mleka, to niweluje stres, ćwiczenie kojarzy się szczenięciu z tym co wydarzy się później- z ciepłem matki i z pokarmem.
Dobrze wykonywać jest ćwiczenia mniej więcej o tej samej porze dnia- np. po południu, by odstęp miedzy kolejnymi dniami był w miarę stały. Staramy unikać takiej sytuacji, że o 22 :00 stymulujemy szczenięta, a potem następnego dnia o godz. 8 rano.
Ważne jest również aby całe „zajście” odbywało się w znanym szczenięciu otoczeniu, nie ma potrzeby wynosić maluchów do innego pomieszczenia- lepiej by doznawały tego w znanym sobie miejscu- np. obok kojca na podłodze.
Ważnym czynnikiem stymulacji jest to aby ćwiczenia następowały tuż po sobie, dzięki temu cały cykl zamknie się w 15- 45 sekundach na każde szczenię; nie zmieniamy kolejności ćwiczeń. Zadziwiający jest fakt, jak szybko szczenięta się do tego przyzwyczajają i jak dobrze reagują na to, gdy skojarzy im się to z bezpiecznymi ćwiczeniami bez udziały ich mamy. To, że szczenię podczas ćwiczeń rusza się czy popiskuje to normalne- sygnalizuje otoczeniu, że dzieje się coś do czego nie jest przyzwyczajone- nie przerywamy jednak ćwiczeń, nie ma tez potrzeby przemawiania do pieska, jego reakcje są naturalne i nie dzieje mu się krzywda.

 

A oto 5 prostych ćwiczeń:

 

exercise1   exercise1     exercise1 a

1. Stymulacja dotykowa między opuszkami palców Trzymając szczeniaczka na plecach w jednej dłoni, drugą ręką zaopatrzoną w patyczek z bawełną do czyszczenia uszu, delikatnie dotykamy opuszki palców każdej łapki psa i przestrzeni między opuszkami. Nie jest konieczne by szczeniak dawał sygnały, że czuje nasz dotyk. Czas stymulacji 3-5 sekund.

 

exercise2

2. Unoszenie głowy Trzymając szczeniaczka w dłoniach - jedną dłonią obejmujemy tułów, drugą podtrzymujemy pupę - zmieniamy jego pozycję tak by był skierowany głową go góry. Czas stymulacji 3-5 sekund

exercise3

3. Opuszczanie głowy Trzymając szczeniaczka pewnie obiema rękami odwracamy go "do góry nogami", tak, by jego głowa skierowana była pionowo w dół. Czas stymulacji 3-5 sekund.

exercise4

4. Pozycja grzbietowa Trzymając dalej szczeniaczka obracamy go poziomo na plecy, tak, że jego grzbiet spoczywa na naszych dłoniach, a nos skierowany jest do góry. Nie ma znaczenia jak zachowuje się szczeniak, nawet, jeśli próbuje zasnąć. Czas stymulacji 3-5 sekund.

exercise5    exercise5

5. Stymulacja termiczna. Kładziemy szczenię łapkami w dół na wilgotny ręcznik, który wcześniej wkładamy do lodówki, na co najmniej 5 minut. Nie powstrzymujemy szczeniaczka przed pełzaniem i poruszaniem się. Czas stymulacji 3-5 sekund.

 

Wczesno-rozwojowa neurologiczna stymulacja nie zastępuje rzecz jasna zabaw ze szczeniakami oraz doświadczeń socjalizacji tak z psami jak i z ludźmi.

W testach uczenia się, poddane wczesnej stymulacji szczenięta okazały się bardziej aktywne i eksplorujące niż ich współbracia nie poddani stymulacji. W próbach rozwiązywania prostych problemów jak przejście przez labirynt nie stymulowane szczeniaki były niespokojne, krańcowo pobudzone i robiły więcej błędów. Szczenięta poddane stymulacji były bardziej spokojne, łatwiej i szybciej uczyły się przechodzić przez labirynt i nie wykazywały objawów stresu.

Z własnego doświadczenia wiem, że wszystkie te czynności wykonywałam kilkanaście razy dziennie, przekładając szczenięta, sprawdzając, czy wszystko z nimi w porządku, dostawiając do odpowiednich, mlecznych sutków suki lub po prostu dbając o czystość w kojcu suki i jej maluchów z chęci przytulenia tych uroczych, bezbronnych istotek! Do przeprowadzenia wczesnej stymulacji neurologicznej namówiła mnie Aga Faber Z Fundacji „Pies dla Stasia”. Mam nadzieję, że szczenięta z tego miotu odznaczać się będą odwagą i sprytem. Mogę tylko napisać, że maluchy z miotu poddanego stymulacji czuły się w nowych domach od pierwszych chwil tak, jakby zawsze tam mieszkały. I tak, jak mówi Aga – otwórzmy nasze umysły. Jestem przekonana, że nam – hodowcom – ciągłe poznanie nowego, rozwój i nieustannie pogłębiana wiedza z zakresu anatomii, genetyki, behawioru, pomoże zaspokoić coraz wyższe wymagania świadomych kynologicznie przyszłych właścicieli – rodzin naszych „drugich dzieci” a równocześnie pozwoli nam na podwyższenie poziomu hodowanych przez nas ras, pomoże zbliżyć się do tego, wymarzonego ideału.
Dziękuję wszystkim, którzy wspierali mnie w moich zmaganiach w łamaniu ”barier” i przyczynili się w bezpośredni lub pośredni sposób do powstania niniejszego artykułu.
Głęboko wierzę, że dzięki hodowcom – zapaleńcom – podstawowa różnica między psem a człowiekiem, o której mówi Twain przejdzie do historii:

„Jeśli zaopiekujesz się zdychającym psem, nie ugryzie cię, gdy stanie na nogach – to podstawowa różnica między człowiekiem a psem” – Mark Twain



Źródła:
Carmen L.Battaglia - Early Neurological Stimulation
Fundacja PIES DLA STASIA
„Atlas Ras Psów Świata” – Bonnie Wilcox, Chris Walkowicz
„Rasy Psów” – Juliette Cunliffe
Teksy Andrzeja Kłosińskiego z strony internetowej http://alteri.pl/Terapia_zachowania/Artykuly/etapy.html
Ewa B u k ł a d – sędzia kynologiczny – wykłady
Katarzyna Fiszdon – „Kształtowanie zachowania się psów w okresie szczenięcym” Katedry Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt Wydziału Nauk o Zwierzętach Warszawie

 

back 100